เรื่องเล่าขาน "ผีสาง" ในวังกับเรื่อง "สระพระองค์อรทัย"

เรื่องเล่าขาน "ผีสาง" ในวังกับเรื่อง "สระพระองค์อรทัย"การที่ผู้หญิงกลัวผีมากกว่าผู้ชาย ก็เพราะผู้หญิงมีธรรมชาติสำคัญในการเพิ่มกระพือความกลัวให้กับตัวเองคือ ความอยากรู้อยากเห็น และอยากฟังเรื่องผีๆ โดยเฉพาะที่ใดที่มีแต่ผู้หญิงด้วยแล้ว ความกลัวผีก็กลาย "เป็นเรื่อง" ได้เหมือนกัน

"สระพระองค์อรทัย" สระน้ำที่อยู่ในเขตพระราชฐานชั้นใน เกิดขึ้นก็เพราะความกลัวของผู้หญิงชาววัง พระองค์อรทัยที่เป็นนามของสระนี้ มาจากพระนาม พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรไทยเทพกัญญา พระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาบัว ทรงเป็นเจ้าหญิงที่มีพระพลานามัยไม่สู้สมบูรณ์นัก ยิ่งเมื่อทรงมีพระชนมายุมากก็ทรงป่วยกระเสาะกระแสะเรื้อรัง

แท่นปูนจารึกคำอุทิศ บริเวณทางเข้า "สระพระองค์อรไทย"

เล่ากันว่า ทรงรักษาอาการประชวรทั้งทางแพทย์สมัยใหม่และทางไสยศาสตร์ ตลอดจนหมั่นบำเพ็ญพระกุศลเพื่อให้หายคลายจากพระโรค เช่น ทรงทำพิธีสะเดาะเคราะห์ ด้วยการบำเพ็ญทานสลากท่วมหลังช้าง ตามวิธีทางไสยศาสตร์โบราณ ปรากฏหลักฐานเรื่องนี้ในลายพระราชหัตถเลขาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ถึงพระยาอนุรักษ์ราชมณเฑียร (ม.ร.ว.ปุ้ม มาลากุล) เจ้ากรมราชพิธีกระทรวงวัง ลงวันที่ ๓ มีนาคม ร.ศ. ๑๒๘ ความว่า "อรทัยขอยืมช้างใส่ฉลาก จะขอให้มายืนที่ประตูศรีสุดาวงศ์ ให้จัดมาให้ตามประสงค์ จะยืนแห่งใดเมื่อใดให้พูดกับกรมมนุพงษ์"

เล่าลือกันว่า พระองค์เจ้าอรไทยฯ สิ้นพระชนม์เพราะทรงกระทำอัตวินิบาตกรรม เป็นข่าวกระซิบกระซาบโจษขานกันในหมู่ชาววัง ยิ่งเมื่อหลังจากสิ้นพระชนม์แล้ว มีผู้ได้ยินเสียงร้องโหยหวนในยามดึก มีผู้เห็นผี ซึ่งลือกันว่าเป็นผีพระองค์เจ้าอรไทยฯ มาร้องขอส่วนบุญ ล้วนเป็นข่าวที่ไม่เป็นมงคลเสื่อมเสียพระเกียรติยศ ก่อให้เกิดความหวาดกลัวแก่ชาววังในยุคนั้นเป็นอย่างยิ่ง และก็ "เป็นเรื่อง" ขึ้นจริงๆ เมื่อข่าวกระซิบลือเซ็งแซ่ไปถึงพระกรรณพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

สระพระองค์อรไทย บริเวณท้ายวัง ด้วยพระปรีชาญาณในอันที่จะปกป้องพระเกียรติยศและบำรุงขวัญกำลังใจข้าราชบริพารทั้งปวงให้ร่มเย็นเป็นสุขทั้งร่างกายและจิตใจ จึงโปรดให้มีพิธีบำเพ็ญกุศลถวายสังฆทาน และขุดสระน้ำเพื่ออุทิศส่วนกุศลพระราชทานพระเจ้าน้องนางเธอ พระราชทานนามว่า สระพระองค์อรทัย ในการบำเพ็ญการกุศลครั้งนั้น เจ้านายฝ่ายในทรงมาร่วมด้วยเป็นจำนวนมาก โปรดให้มีการลอยสลากลงในสระเป็นกุศลทาน ให้บรรดาข้าหลวงพนักงานทั้งปวงมาช้อนตักสลากคนละลูก แล้วนำไปขึ้นของ ทำให้ได้รับทั้งความสนุกสนาและคลายความกลัว อีกทั้งสระน้ำนั้นก็ยังเป็นประโยชน์และจะทำให้คนทั้งปวงได้รำลึกถึงพระน้องนางพระองค์นี้ในส่วนที่มีพระคุณและทรงไว้ซึ่งพระเกียรติยศ และข่าวลือเกี่ยวกับผีของชาววังในครั้งนั้นก็เป็นอันยุติแต่นั้นมา